
Nadwaga i
otyłość są rosnącym problem współczesnego świata. Obecnie wg szacunków
Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) do 1 mld osób cierpiących z powodu
głodu i niedożywienia dołączył 1 mld ludzi borykających się z nadmierną
masą ciała i skutkami tego schorzenia, takimi jak nadcisnienie, choroby
układu krążenia, cukrzyca typu II i wiele innych. Co więcej problem ten
nie jest już wyłącznie cechą charakterystyczną USA, ale także innych
Państw rozwiniętych, w tym Polski gdzie wskaźniki opisujące to zjawisko
stale rosną. Niestety problem ten dotyczy także coraz większej grupy
dzieci. Nie jest zatem tajemnicą przyczyna stale rosnącej popularności
różnych diet. Pacjenci Centrum Dietetyki Consilium Vitalis doskonale
wiedzą, iż jedyną zdrową i skuteczną formą redukcji masy ciała jest w
pełni zbilansowana, zawierająca wszystkie grupy produktów (w
odpowiednich proporcjach) dieta z odpowiednio ustalonym, indywidualnym
deficytem kalorycznym. Stawia to pod znakiem zapytania każdą inną formę
diety - w tym także dietę Dukana. Ten artykuł pozwoli zrozumieć dlaczego
tak jest, nawet mimo pozornej ich skuteczności.

Dieta
Dukana, inaczej zwana dietą proteinową lub w skrócie od francuskich słów
proteines i alternatives "protal", została opracowana przez dr Pierre'a
Dukana na początku XXI w. Głównymi założeniami tej diety są zmiany w
proporcjach makroskładników diety ze zwiększeniem ilości spożywanych
białek i zmniejszeniem spożycia węglowodanów i tłuszczów. Niezwykła
popularność tej diety na świecie spowodowana jest uzyskiwaniem dzięki
niej szybkiej redukcji masy ciała. Pojawia się pytanie jednak - jak
trwałe są to zmiany, jakim kosztem osiągnięte i czy wprowadzają one
korzystną modyfikację do dotychczasowego stylu życia. Prześledźmy te
pytania.
W
pożywieniu człowieka można wyróżnić bogactwo składników pokarmowych w
tym makroskładniki (węglowodany, białka i tłuszcze), mikroskładniki
(witaminy, skł. mineralne), a także inne związki odżywcze i antyodżywcze
o różnej naturze chemicznej. W wyniku procesu trawienia węglowodany
rozkładane są do cukru prostego glukozy, białka do aminokwasów, zaś
tłuszcze do wolnych kwasów tłuszczowych i glicerolu. Mechanizmy przemian
tych skłądników w organizmie są skomplikowane, jednakże wystarczy sobie
uświadomić 2 fakty - przebiegają one nieprzerwanie i są wysoce
uporządkowane w oparciu o szlaki biochemiczne, które się ze sobą
krzyżują. Głównym szlakiem tego typu jest szlak glikolizy, prowadzący do
cyklu Krebsa, w wyniku którego organizm docelowo uzyskuje energię do
życia. Szlak ten jest drogą przemian węglowodanów, zaś szlaki wszystkich
pozostałych makroskładników (białek i tłuszczów) wpadają do tego szlaku
jak dopływy rzeki. Nie jest niezbędne ukończenie studiów o profilu
medycznym aby zrozumieć jaki dewastujący wpływ na równowagę procesów
biochemicznych ma wyjęcie lub ograniczenie tego "kręgosłupa" wszelkich
procesów jakim są przemiany węglowodanów. Dieta Dukana pozwala uzyskać
właśnie taki efekt, na skutek którego następuje utrata masy ciała. Nie
ma to jednak charakteru prozdrowotnego, lecz bardziej przypomina
chudnięcie człowieka chorego, o wyniszczającym się organizmie. Czy takie
osiągnięcie swojego celu ma sens - śmiem wątpić.
Kolejnym
aspektem diety Dukana jest dostarczenie zwiększonej ilości białka wraz z
dietą. Makroskładnik ten wykorzystywany jest w organizmie w ogromnej
liczbie funkcji i zastosowań (funkcja budulcowa, regulacyjna - enzymy i
hormony, odpornościowa - białka krwi, trawienna - enzymy i wiele
innych). W przypadku zdrowego dorosłego człowieka, który uprawia
aktywność fizyczną w umiarkowanym zakresie, zapotrzebowanie na białko
mieści się w przedziale 1-1,2 g/kg masy ciała. Każde przkroczenie tej
podaży prowadzi do niekorzystnych skutków zdrowotnych. Dlaczego tak
jest? W odróżnieniu od węglowodanów i tłuszczów przemiany i metabolizm
białek jest wysoce toksyczny. W celu usunięcia szkodliwych produktów
rozkładu białek (amoniak) uruchamiane są procesy w wątrobie i nerkach,
które dzięki produkcji moczu i zawartego w nim mocznika umożliwiają
usunięcie związków azotowych zanim osiągną toksyczny poziom w
organizmie. W przypadku zwiększonej podaży białka wraz z dietą (powyżej
wspomnianej wartości właściwej) wątroba i nerki zmuszone są do wytężonej
pracy, a zbyt duża ilość produktów rozpadu białek zatruwa organizm.
Dodatkowo narządy te (wątroba i nerki) mają to do siebie, że ich
dysfunckje ujawniają się dopiero gdy leczenie jest już niemożliwe lub
spóźnione. Tym sposobem dieta Dukana pozwala w krótkim czasie zapewnić
sobie niewydolność nerek i zmiany patologiczne wątroby.
Wisienką
na torcie w zakresie diety Dukana jest jej działanie
proosteoporotyczne. Znaczna podaż białka w diecie wykazuje działanie
hamujące wchłanianie wapnia w jelitach przyczyniając się do upośledzenia
gospodarki mineralnej tego pierwiastka. Bez odpowiedniego dowozu tego
kationu szkielet ulega osłabieniu i następuje rozwój osteoporozy
(szczególnie prawdopodobny wśród kobiet po menopauzie z uwagi na
zmniejszenie ochronnego działania hormonów płciowych na kości).
Warto
jeszcze na koniec zastanowić się nad rolą diety jako takiej.
Starogreckie słowa dieta oznaczało styl życia, a więc pewien zbiór
zachowań, w tym także żywieniowych ale również w zakresie aktywności
fizycznej. Pojawia się pytanie, patrząc z tej perspektywy, czy dieta,
która wprowadza chaos i zamęt w proporcje spożywanych produktów,
eliminując z niej niezbędne elementy, a dająca jednocześnie dla wielu
nieświadomych ludzi satysfakcjonujące efekty - ślepe patrznie na masę
ciała - ma szansę zapewnić stałą redukcję masy ciała bez powrotu do
poprzedniej wagi? Jest rzeczą bezdyskusyjną, że nie jest to możliwe.
Prawidłowa dieta, z jaką można się spotkać np. w Centrum Dietetyki
Consilium Vitalis ma uczyć jak należy się żywić tak aby po uzyskaniu
prawidłowej wagi wyniesiona nauka umożliwiła dalsze żywienie w duchu
zdrowia i życia w zgodzie ze swoim organizmem i jego potrzebami.
/Igor